Dengbej (dichters, volkszangers) volgens de informatie die beschikbaar is, Dengbej in Koerdistan is een soort van profeetschap.
Want die doet Koerden denken aan hun verleden, is de enige brug naar de toekomst. Koerdische muziek is de bron van het leven voor Koerden.
Wanneer men van ziel spreekt, er wordt alleen aan menselijke geest gedacht terwijl alles op aarde waarop we leven een ziel, een geest heeft. Een geluid, er is een gevoel.
Probeer eens naar ergens te gaan waar geen auto’s, fabrieken of technische geluiden zijn, een geluidvrijeplaats. Sluit je ogen en probeer te voelen. Natuur mompelt iets voor je. Kun je hem horen?
Uw geest wordt rustig en ook al is het in kleine maten, uw voelt de vrede, is het niet ? Waar kunt u deze in plaatsen, deze stem in de natuur dat u zo vrolijk en rustig maakt, wat is deze mompeling, waar komt het vandaan? Uiteraard muziek. Natuur zingt en mompelt liedjes. Elke levende wezen geniet van deze stemmen, kan er gevolgen uit trekken. Sommigen hebben er schrik van en trekken zich terug. Sommigen achtervolgen de terugtrekkenden bij deze geluiden. Men hoort kwetteren en vogels. Bijna elke levende zingt de geheimzinnige lied van de natuur met zijn eigen stem.
De mens die de mysterieuze, geheimzinnige geluid van de natuur heeft beluisterd, heeft achteraf deze mee genomen overal waar die kon mee nemen. Men heeft langzaam aan zijn verlangen aan verleden en aan toekomst in deze instrumenten en geluiden doen trillen. Men heeft deze instrumenten en nog anderen aan mekaar toegevoegd of bijeen gebracht en koren ervan gemaakt. De mens heeft niet alleen geschiedenis of zijn hopen voor in de toekomst maar ook de momenten waarin hij leefde overgedragen in muziek. Zo heeft ieder volk zijn eigen tunes doen ontstaan. Naarmate de tijd, zijn de melodieen zowel voor ieder mens als voor iedere volk, de onmisbare bron van leven geworden.
De dag van vandaag worden veel volkeren zowel aan hun geografie als hun muziek herkend. Bijvoorbeeld er zijn veel Arabische landen in het Midden-Oosten. Maar men hoort dezelfde melodien uit de instrumenten. Mensen die ernaar luisteren weten meteen dat het een arabische melodie of muziek is. Dit wil zeggen een melodie, een geluid van de viool is voldoende om te weten tot wie het behoort.
Zoals alle volken, ook bij Koerden is muziek een van de onmisbare bronnen van het leven. Maar bij Koerden is muziek toch nog een andere verschijnsel ook. Het is een van de bronnen van het leven maar bevat de ongeschreven geschiedenis van de Koerden. Muziek is een van de basis items voor Koerden. Geen muziek geen leven is het voor Koerdische volk.
Muziek is als de wortels van Koerden. Volgens Kak Shar’ma is “muziek de enige die Koerden in het leven houdt”.
De basis van koerdishche muziek bestaat uit verbale muziek, en de basis van koerdische muziek die tegenwoordig wordt gemaakt is gebasseerd op de muziek die door Dengbej (volkszangers, dichters) werd gemaakt. Zover het kan geïdificienteerd worden is de oudste muziek instrument van koerden de riet of de fluit. Maar het kan diversiteit vertonen per regio en geografie. De Armeense en Asyrische-syrische-koerdische volk volkeren zijn in interactie wat betreft de gebruik van muziekinstrumenten. Voor zover kan vasgesteld worden kunnen we zeggen dat “Bulur” de riet de oudste muziek instrument is van Koerden. Het is een feit dat van verleden tot nu verschillende instrumenten zijn gebruikt. In tegenstelling tot deze, Koerdische muziek draagt zijn eigen eigenschappen. Dengbej en de kunst ervan is de basiselement die de koerdische cultuur in live houdt. Dengbej en zijn kunst is een soort van epische vertelling. Koerdistan, namelijk Mesopotamïe is de geboorte van mensheid, is de wieg van mensheid. Heeft een belangrijk cultureel erfgoed. Deze streek heeft vele oorlogen meegemaakt en talloze helden waren geboren in Mesopotamïe. Koerden die geen geschreven geschiedenis hebben, hebben deze talloze oorlogen legende gemaakt en in de kunst van Dengbej gegoten. Daarom heeft muziek een zeer belangrijke plaats bij Koerden.
Voor zover we weten is Dengbej en zijn kunst 2 a 3 duizend jaar oud. Er is een dominante muziekstem aanwezig. Deze dominante muziek is er ook in volksdansen opgenomen. Deng = stem, bej = zeggen of zingen, dwz zing eens in het luid, met een dominante stem. En of vertel met een luide stem. De Dengbej kan ook zonder muziek een melodie geven aan de epische vertelling. Deze epische vertellingen kunnen niet als dansmuziek worden gebruikt. Het heeft een gewicht, er is verdriet in deze vertellingen het gaat over lievde, over pijn. Dezen vertellen zowel over oorlogen en gevechten tussen als heldendommen.
Kortom, koerdische muziek bevat annalen, lyrische poezie en epische literatuur en is gedocumenteerd zodat het gemakkelijk kan worden onthouden en kan worden nagelaten aan de volgende generaties. Koerdische muziek is volksmuziek, men weet van veel liederen waar en wanneer ze zijn gemaakt.
De origine van “stran’s” (liederen die gekneed zijn) die enkel als vocale worden uitgevoerd, de componist ervan is meestal een vrouw. Een vrouw die zelden haar vreugde maar meestal triest van haar gevoelens wilt uitdrukken. Dengbej (volkszanger-dichter, minstreel) zou niet zomaar willekeurig overal zingen. Ze kwamen hun liederen voor de stamhoofd of voor “Divan” ( de raad) zingen. De raden spelen een belangrijke rol in het Koerdische muziek. Deze raden duurden niet een aantal uren maar begonnen vroeg in de avond en eindigten sanderdaags in de morgend. Tijdens deze raden (Divan) kwamen alle minstrelen bijeen en zongen tot dat ze uigeput waren. De dag van vandaag wordt nog altijd over de strijd van de “Dengbej” gesproken en hoe ze in interactie zongen. Bijvoorbeeld de bekende lied “Gule” is een van die liederen waarbij “Dengbej”en de kracht van hun stem konden tonen tegenover mekaar. Volgens deze lied is Gule de dochter van een stamhoofd in Mus ( een stad in Koerdistan) , haar stem wordt in deze lied vergeleken met de stem, geluid van een tijger. Op een avond heeft de stamhoofd in Mus alle Dengbejen naar zijn raad (Divan) uitgenodigd om in strijd te gaan met zijn dochter. Ze hebben een dag en een nacht gezongen maar niemand heeft de stamhoofd zijn dochter, Gule kunnen verslagen. Ze waren allemaal een per een uitgeput terwijl Gule nog goed kon zingen. In deze lied is ook opgenomen hoe Gule was als koerdische meisje en hoe ze gekleed was, alle details over Gule zijn beschreven.
Men moet het onderstrepen dat bij Koerden Dengbej-kunst situatie niet uniek is aan mannen. Ook al was het niet overal, vrouwen werden scheef bekeken wanneer ze zongen in het openbaar. Vooral Islam heeft hier zijn invloed over. Godsdienst die vrouw heeft opgesloten thuis, heeft ook veel verboden meegebracht. Maar deze is niet overal en altijd zo geweest. Men gunde vrouwen niet om Dengbej (volkszangers) te worden. Het was ook zo dat koerden de vrouw veel ontzegden ook al was dat niet voorgeschreven door godsdienst. “Sexani is een volksdans die in “Colemerg” (een stad in Koerdistan) wordt gedanst, zo is deze dans een van die dansen die niet binnen de kader van islamitische regels past. Ook al was de vrouw door de godsdienst onderdrukt, er zijn vrouwen die van zich hebben laten horen en spreken. Gule en Xezal waren vrouwen die in de raden zongen. MeryemXan en Nesrin Sirvan zijn vrouwen die uit regio Botan kwamen en bekend werden door hun stem. MeryemXan is de eerste vrouw die een koerdische plaat heeft gemaakt. Maar zowel MeryemXan als Nesrin Sirvan hebben in Botan de regio waar ze vandaan waren kunnen zingen. Door de omstandigheden zijn ze naar radio Bagdat (in Irak) gegaan om te kunnen zingen. MeryemXan bezit de grootste vrouwelijke stem en heeft een indrukwekkende stem. Ze had de pijn en de onderdrukking in haar stem en ook de verbanningschap in haar stem. Wat betref Nesrin Sirvan, ze had een heel krachtige en indrukwekkende stem, moest ze toen de middelen en steun hebben had ze een wereldwijde operastem kunnen laten horen. Ze droeg het leven van haar regio “Botan” in haar stem en liederen. Waarom? Omdat uit de regio Botan (regio in Koerdista) naar andere regios zijn verspreid. Nesrin Sirvan is oorspronkelijk van Sahe-Nuh, van Sirnak. Met de oudste benaming van Noah zijn stad komt Nesrin Sirvan. Ze heeft een zeer grote rol gespeeld in het muziekspelen van koerdische vrouwen maar ze heeft ook een zware prijs moeten betalen hiervoor.
Wanneer we de dag van vandaag naar Dengbej situatie kijken kunnen we heel veel dingen erover zeggen. Dengbej zijn is volgens de informatie die in Koerdistan is getroffen een soort profeetzijn. Het is de enige brug die Koerden naar hun geschiedenis leidt en daarvan naar de toekomst overdraagt. Voor koerden is muziek de rest en de bron van het leven. Wanneer koerden die geasimilleerd zijn naar deze liederen luisteren die door Dengbej zijn gezongen, worden ze emotioneel en ze wenen desondanks dat ze hun moedertaal niet meer kennen en begrijpen. Ze zeggen hierbij “ik zie mijn verleden hierin, ik vind terug wat ik verloren ben. Enkel mijn tranen kunnen mijn verdriet vertellen” Dengbejkunst is een dorpskunst, het is een 24 karaat goud voor Koerden, het geheim dat koerden niet geasimmilleerd werden ligt grotendeels in de kunst van Dengbej. Daarom kunnen we zeggen dat de Dengbej de rol van een profeet heeft gespeeld voor Koerden. Avdale Zeynike is het hoofd van de minstrelen. Had hij geen school opgericht voor de Dengbej-kunst zouden Sakiro, Reso, Seroye Bro en Iran Xanim niet zijn wat ze waren als Dengbej. Ze hebben ervoor gezorgd dat de originele koerdische muziek heeft bestaan, ze hebben de koerdishce muziek ontwikkeld en beschermd.
W. Shakespeare zegt: “diegenen die de liederen van een volk maken zijn veel krachtiger dan diegenen die de wetten ervan maken”. Deze gezegde beschrijft precies de koerdische volk en de effecten van muziek op koerdische volk. Wat politiek niet heeft kunnen veranderen is veranderd door muziek. Iedereen houdt van muziek maar niet iedereen houdt van politiek. Diegenen die wereldwijd beroemd zijn geworden zijn ze die muziek hebben gemaakt. Ze hebben hun stem laten horen. Zelfs de nationale bevrijdingsstrijd van koerden heeft in grote maten zich laten horen via muziek en met de warmte van de melodieen de zielen omringd. Muziek is het symbool van samenhorigheid en eenheid. Het is daarom dat men zegt dat muziek een andere betekenis heeft voor Koerden. Er zijn veel dingen om over de koerdische muziek te zeggen maar zelfs deze woorden zijn genoeg om de diepte van koerdische muziek uit te leggen. “Lied: is vriend, is vuur, is hoop, is liefde. Song is religie, is geloof. Melodie is zorg, is remedie. Wie geen lied heeft, heeft een tuin zonder rozen en is ontrouw en harteloos.
HALIME KURT
Vertaald door: Barîn Qesrî
